SMAIL ČEKIĆ je rođen 1953. u Plavu. Diplomirao je historiju na Filozofskom fakultetu u Prištini 1976, magistrirao na Filozofskom fakultetu u Beogradu 1980, čime je stekao naučni stepen magistra historijskih nauka, i doktorirao na Filozofskom fakultetu u Zadru 1990. i time stekao naučni stepen doktora historijskih nauka.
Član je Bošnjačke akademije nauka i umjetnosti.
U periodu 1976-1978. radio je kao profesor historije u Gimnaziji u Prizrenu. Od 1. novembra 1979. do 1. oktobra 1983. radio je u Istorijskom institutu SR Crne Gore u Titogradu. Juna 1985. godine izabran je za višeg asistenta na Fakultetu političkih nauka Univerziteta u Sarajevu na predmetu VOJNA HISTORIJA.
Od 1984. spoljni je saradnik Instituta za istoriju u Sarajevu, gdje je, u okviru jugoslavenskog projekta “Jugosloveni u fašističkim zatvorima, zarobljeničkim logorima i pokretima otpora drugih zemalja”, u periodu 1984-1991. realizovao dugoročno istraživanje (što je obuhvatalo i sve arhive u SFRJ) “Stradanja naroda istočne Bosne 1941-1945. godine”.
Juna 1990. na Fakultetu političkih nauka u Sarajevu izabran je za docenta na predmetu VOJNA HISTORIJA.
Od maja do oktobra 1992. bio je angažiran u Državnoj komisiji za prikupljanje činjenica o ratnim zločinima na području Bosne i Hercegovine (kao rukovodilac Ekspertne grupe za prikupljanje činjenica).
Oktobra 1992. izabran je za direktora novoformiranog Instituta za istraživanje zločina protiv čovječnosti i međunarodnog prava u Sarajevu, na čijem je čelu bio do 1. juna 2014.
Decembra 1994. na Fakultetu političkih nauka u Sarajevu izabran je za vanrednog profesora na predmetu POLITIČKA HISTORIJA. U periodu od 1995. do 1997. na istom fakultetu obavljao je i dužnost šefa Odsjeka odbrane i sigurnosti.
Februara 2001. izabran je u zvanje redovnog profesora za predmet HISTORIJA BOSNE I HERCEGOVINE na Fakultetu političkih nauka Univerziteta u Sarajevu, čime je stekao najviše univerzitetsko nastavno zvanje. Na istom fakultetu odgovorni je nastavnik na predmetima HISTORIJA JUGOISTOČNE EVROPE, HISTORIJA RATOVA i STUDIJE HOLOKAUSTA I GENOCIDA.
Od Ureda Visokog predstavnika za Bosnu i Hercegovinu (Pedija Ešdauna) imenovan je za člana (januara 2004), a od Vlade Republike Srpske za potpredsjednika Komisije za istraživanje događaja u i oko Srebrenice od 10. do 19. jula 1995, te člana istoimene Radne grupe (januara 2005), gdje je, zavidnim poznavanjem problematike i snagom argumenata, postigao izuzetno značajne rezultate koje je prihvatila i verifikovala i Vlada Republike Srpske.
Član je Bošnjačke akademije nauka i umjetnosti.
Bavi se proučavanjem savremene političke i vojne historije Bosne i Hercegovine i drugih susjednih država, a naročito istraživanjem i naučnim proučavanjem zločina genocida, najsloženije društvene pojave u društvenoj stvarnosti. Rezultatima naučnih istraživanja genocida i drugih oblika zločina protiv čovječnosti i međunarodnog prava u Bosni i Hercegovini, ali i šire, i generalizacijom rezultata empirijskih istraživanja, postulativnog značaja i karaktera, otkrio je, identifikovao i utvrdio bitne postavke i odredbe pojave – predmeta nauke i metoda nauke (projektovanje naučnih istraživanja genocida i drugih oblika zločina protiv čovječnosti i međunarodnog prava i metoda istraživanja), čime je dao fundamentalan doprinos zasnivanju, konstituisanju i razvijanju Nauke o genocidu u sistematici društvenih i humanističkih nauka. Domaći i strani analitičari uvrštavaju ga u “najpoznatijeg bosanskog poznavaoca genocida” (između ostalih vidi knjigu: Quintin Hoare – Noel Malcolm, BOOKS ON BOSNIA a critical bibliography of works relating to Bosnia – Herzegovina published since 1990 in West European languages, London, 1999). Pored navedenog, dao je zapaženo značajan doprinos u proučavanju i razvoju historiografije o savremenoj političkoj i vojnoj historiji.
Rezultate fundamentalnih naučnih istraživanja genocida i drugih oblika zločina protiv čovječnosti i međunarodnog prava naučno je prezentirao u fundamentalnim naučnim djelima, u kojima su sadržana i verbalno pisano iskazana bitna naučna saznanja u formi naučno verifikovanih saznanja, naučno evidentiranih, ali neverifikovanih saznanja.
Intelektualno je izrastao u izrazito ozbiljnog, poznatog i cijenjenog naučnog istraživača i pedagoga savremene historije Bosne i Hercegovine.
Nosilac je i učesnik u koncipiranju, rukovođenju i realizaciji naučnoistraživačkih projekata, kao i u organizaciji i radu velikog broja naučnih kongresa, konferencija i simpozija, kako u zemlji, tako i u inozemstvu.
Dobitnik je više nagrada i priznanja: Zlatna značka Univerziteta u Sarajevu (2006); Povelja sa zlatnim ljiljanom više udruženja Općine Vogošća (2007); Nagrada Merhameta (Muslimansko dobrotvorno društvo) – 2008; Zahvalnica Udruženja roditelja ubijene djece opkoljenog Sarajeva 1992-1995 (2008); Europäischer Socialpreis an Herrn prof. dr Smail Čekić In Anerkennung seiner Genozidforschung verliehen, Eschweiler – Savezna Republika Njemačka (2008); Zahvalnica Fonda Memorijala Kantona Sarajevo (2009); ZahvalnicaSaveza antifašista i boraca NOR-a u Kantonu Sarajevo “za uspješnu saradnju i pomoć u realizaciji programskih ciljeva i afirmaciji udruženja SABNOR-a u Kantonu Sarajevo” (2009); Priznanje Kolegija rektora Univerziteta u Sarajevu “za izuzetan doprinos u razvoju Instituta za istraživanje zločina protiv čovječnosti i međunarodnog prava Univerziteta u Sarajevu u akademskoj 2008./2009. godini” (2009); Velika plaketa Kongresa Bošnjaka Sjeverne Amerike (2009); Zahvalnica Udruženja “Povratkom za Bosnu i Hercegovinu” Mostar “za izuzetan doprinos u radu Udruženja pri realizaciji izrade monografije ’POGINULI NEVESINJCI U ODBRANI DOMOVINE (1992-1995)’” – (2010); Zahvalnica Udruženja građana žrtava rata ’92-’95. “16. april” Ahmići “za doprinos u realizaciji Naučnoistraživačkog projekta ’GENOCID U AHMIĆIMA 1993’”; Zahvalnica Udruženja roditelja ubijene djece opkoljenog Sarajeva 1992. – 1995. (2013.), “za izuzetnu saradnju i doprinos u radu” Udruženja, i Medalja Univerziteta u Sarajevu (2014.) “za izuzetan doprinos osnivanju i radu Instituta za istraživanje zločina protiv čovječnosti i međunarodnog prava Univerziteta u Sarajevu i postignutim naučnoistraživačkim rezultatima u oblasti istraživanja zločina protiv čovječnosti i međunarodnog prava”.